شناخت کامل تاریخچه گلوگاه | صنایع دستی و سوغات + آداب و رسوم

گلوگاه یکی از شهرستان‌های باستانی و تاریخی با قدمتی بسیار طولانی است که دارای طبیعتی بکر و فوق العاده زیباست. مردم این منطقه با زبان مازندرانی و ترکی سخن می‌گویند و در گذشته به عنوان یک مکان پر رفت و آمد معروف بوده است. باید همچنین به غذای اکبرجوجه اشاره کرد که به عنوان یکی از پرطرفدارترین و مشهورترین غذاهای محلی این شهر شناخته می‌شود.

موقعیت جغرافیایی گلوگاه

شهرستان گلوگاه در شرقی‌ترین بخش استان مازندران و غرب استان گلستان قرار دارد و در فاصله ۵ کیلومتری از ساحل دریای خزر و ۳۰ کیلومتری شهرستان بهشهر واقع شده است. علاوه بر این موقعیت استراتژیکی بسیار خوبی دارد، زیرا دارای خط راه‌آهن سراسری است و جزو مناطقی مهم در مسیر تهران به شمال قرار دارد.

معرفی تاریخچه گلوگاه

شهرستان گلوگاه در ابتدا منطقه ای بوده که در دوره اسلامی کبود جامه یا نامیه معرفی شده است؛ این شهر جانشین شهر نامیه بوده که در این منطقه بزرگترین شهر قرن اول هجری بعد از تمشیه شناخته شده است.بعد از فتنه مغول گلوگاه ویران شد و مردمان آن از شهر بیرون رفتند که با توجه به آثار خرابه ها و سکه ها و ادوات دیگر مشخص گردیده قدمت آن به 1254 سال پیش می رسد که این موضوع به وسیله جرکلباد در ناحیه شرقی گلوگاه در فاصله 2 کیلومتری بیشتر به اثبات رسیده است.

و در شمال غربی گلوگاه تپه تاریخی گراودین و در جنوب آن بقایای جاده شاه عباسی اهمیت این موضوع را نیز ثابت کرده اند.با عبور از جاده شاه عباسی از جنگلهای سرسبز و چشمه ها و آبشارها و آبهای معدنی بسیار چشمنواز و دیدنی گذشته و به کوه های شرشری می رسید که از نظر باستان شناسی بسیار حائز اهمیت می باشند.

از ابنیه های مسکونی قرون اول و دوم اسلامی می توان به شورچال گلوگاه اشاره نمود که در تپه های آنها آثار باستانی بسیار زیادی قرار گرفته است؛ زمینهای این منطقه به ساکنان کوپچی تعلق داشته که با ساحل دریا فاصله کمی دارند.اقوام بومی این منطقه طبری تبار بوده و ریشه ی آنها به قوم تپور بر می گردد؛ با توجه به گزارش بطلمیوس جغرافی نگار شهیر یونانی، قوم تپور از قبایل آریایی و ایرانی تبار دوران باستان و از طوایف سکاها می باشد که جزء طوایف بومی و جنگجو و قدرتمند محسوب می شوند.مطابق با گزارشهای کوینت کورس تاریخ نویس رومی، در جنگ گوگمل و در ارتش داریوش سوم هخامنشی 1000 کماندار تپوری حضور داشته اند.

اقوام طبری تبار از اقوام جنگجو طبرستان به شمار می آیند که در نبردهای فرخان بزرگ اسپهبد طبرستان بر علیه ترکان صول و اعراب، ارتش فرخان بزرگ را تشکیل دادند و موفق شدند در این نبرد، ترکان صول و اعراب را شکست دهند، این نبردها در شهرهایی همچون: ساری، تمشیه، نامیه، جرجان و دهستان رخ داده اند.ترکمانهایی که به مال و ناموس مردم در استرآباد و خراسان تجاوز کرده بودند، توسط سرداران مازندرانی از جانب حکومت مرکزی در دوران زندیه و قاجار بارها و بارها سرکوب شدند.

گلوگاه دومین و بزرگترین شهر در قرن اول هجری شناخته میشد.

از نظر تاریخی دو سلسه از سلسله های مهم در گلوگاه اتفاق افتاده است اولین سلسه بعد از شکست محمدحسن قاجار در سال 1171 هجری قمری در نزدیگی گراودین تپه توسط کریم خان زند اتفاق افتاد که باعث تأسیس دولت مستقل زندیه گردید و دومین سلسله بعد از فوت کریم خان زند و متحد شدن خاندان آقا محمدخان قاجار با یکدیگر روی داد و سبب شد تا سر تا سر مازندران، گیلان، آذربایجان و قفقاز استیلا یابند و باعث کوچ ایل عمرانلو از قره باغ و قره داغ در سال 1195 هجری قمری شوند و در گلوگاه سکونت کنند تا از خندق کلباد و منطقه گلوگاه محافظت کنند و در زمانی که با سپاه زندیه در جنگ هستند موفق به شکست و اسارت آنها در همین منطقه شوند.جوانان ایل عمرانلو در تمامی شرایط در پای رکاب آقا محمدخان بودند تا بر علیه دشمنان منطقه ای و کشور جنگ کنند.

از همین رو آقا محمدخان قاجار اراضی فعلی و آب اوان را به صورت رایگان در اختیارشان قرار داد و یا به نوعی به آنها هدیه کرد و مطابق با فرمان فتحعلی شاه کارگران دهات مجاور نهر، قریه اوان را تعمیر و به ایل عمرانلو تحویل دادند تا مرزداران و سربازان ایل عمرانلو با خیال راحت وظیفه خود را انجام دهند.با توجه به مطالب گفته شده ایل زندیه در مرحله اول از مازندران و بعد از آن از سراسر ایران دستش کوتاه شد و منقرض گردید و سلسله قاجاریه در سال 1199 هجری قمری در پای تپه گراودین تأسیس شد.شهرستان گلوگاه در زمان دودمان طبری تبار پهلوی دارای راه آهن سراسری شد و توانست مانند سایر شهرها نقش مهمی را در ارتباط بین خطوط شمال به تهران پیدا کند و دارای موقعیت استراتژیکی شود.

صنایع دستی شهرستان گلوگاه

قالیبافی

از نمونه هنرهایی می باشد که در میان مردم جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده و مورد استقبال بسیاری قرار گرفته است، در گلوگاه نیز قالیبافی در بین خانمهای شهر محبوبیت بالایی دارد به طوری که موفق شده اند محصولات با کیفیت و تمیز و بی نظیری را تولید و به مردم عرضه کنند.

گلیم بافی

از جمله زیراندازهایی که با پشم و پنبه بافته می شود گلیم است که طرفدارای بسیاری را به سمت خود می کشاند.هنر ذاتی در مردمان گلوگاه و داشتن طبیعت زیبا سبب گردیده تا مردمان این شهر گلیم را با رنگهای متنوع همچون: نارنجی، سبز، کرم، قرمز، آبی و … ببافند تا گردشگران بتوانند با خرید آنها یاد و خاطره سفر خود را برای همیشه زنده نگه دارند.

سفالگری

از دسته هنرهایی که نمی توان هیچوقت از آن گذر کرد سفالگری بوده بخصوص اگر خاک شمال در آن آمیخته شده باشد.می توان سفالگری را از نمونه صنایع دستی گلوگاه دانست که توسط مردمان این شهر با ذوق بسیار در طرحهای مختلف تولید می شود تا در دسترس مسافران و گردشگران قرار بگیرد.

ساخت محصولات چوبی

وجود درختان در جنگلهای شمال سبب گردیده تا ساخت محصولات چوبی متنوع در گلوگاه نیز مانند سایر شهرهای شمالی طرفداران زیادی داشته باشد؛ در تولید این محصولات ظرافت و نقش و نگار حرف اصلی را می زند به طوری که هر بیننده را به سمت خود جذب می کنند.

تولیدات دستی چوبی محبوب گردشگران :

• ظروف آشپزخانه
• دکوریجات
• وسایل بازی

چادر شب بافی

با استفاده از نخهای ابریشمی و پارچه های رنگارنگ چادر شب بافی توسط هنرمندان خوش ذوق گلوگاهی تولید می شود؛ این محصول به عنوان رو انداز، رختخواب پیچ و بقچه به کار گرفته می شوند تا از گرمای بدن محافظت کند.چادر شب بافی به صورت متنوع با طرحهای زیبا طراحی و تولید می شوند به گونه ای که چشم هر مسافری را به سمت خود جذب می کنند.

ساز سازی سنتی

از جمله هنرهایی که در بین مردم بسیار دوستداشتنی است هنر موسیقی با ساز سنتی می باشد؛ آلات موسیقی بخاطر ظاهر زیبا و ظریفشان و همچنین صدای گوش نوازشان توسط هنرمندان شمالی به وفور تولید می گردند که مردم گلوگاه در این تولیدات نقش مهمی را ایفا می کنند، این هنر قدمتی چندین ساله را در این منطقه به خود اختصاص داده است.

صنایع دستی و سوغات گلوگاه :

• قاالیبافی
• گلیم بافی
• سفالگری
• ساخت محصولات چوبی
• چادر شب بافی
• ساز سازی سنتی

غذاهای محلی و سنتی گلوگاه

از غذاهای محلی و سنتی شمالی به اکبر جوجه اشاره می کنیم که شعبه اصلی آن در شهرستان گلوگاه قرار دارد؛ در سال 1330 این غذا بسیار خوشمزه و لذیذ توسط شخصی به نام اکبر کلبادی و همسرش طبخ گردید. این زوج فعالیت خود را ابتدا در قهوه خانه شروع کردند و به دلیل اینکه در آن مکان رانندگان بسیاری بودند از آنها با غذاهای گرم مانند جوجه پذیرایی می کردند و با رب انار محلی به آنها تحویل می دادند تا میل کنند، با گذشت زمان این غذا به محبوبیت بالایی رسید به طوری که امروزه در سراسر کشور شعبه هایی از اکبر جوجه را ملاحظه می نماییم اما شعبه اصلی اکبر جوجه در بلوار امام رضا شهرستان گلوگاه قرار دارد.

فرهنگ مردم گلوگاه

رسم و رسومات مازندرانی به همراه فرهنگ طبری با مردم گلوگاه آمیخته شده است که از جمله آنها می توان به نوروز خوانی اشاره نمود که بعد از نیمه اول اسفندمه در شهر و روستای این دیار مرسوم می باشد. نورورخوانان از چند نفر تشکیل شده اند که یک نفر اشعار را می خواند و نفر دیگر که با نام کوله کش معرفی می شود به درب خانه های مردم رفته و با زبان مازندرانی شعر می خواند. همچنین ناگفته نماند کشتی در خطه مازندران از ورزشهای مورد علاقه بوده که در گلوگاه کشتی لوچو رایج می باشد.

رسم و رسومات گلوگاه :

• تیرماه سیزده
• چله شو
• آفتاب خواهی
• باران خواهی
• آیین سنتی 26 عیدماه
• نوروز بل
• تیرگان